Covid-19 Global Sigorta Sektörünü Nasıl Etkiledi?

Tahmini Okuma Süresi: 7 dakika

Sigorta sektörünün dışında olan birisi için kabul etmesi zor olan ve sıklıkla tartışılan bir gerçek, sigortanın her kaybı karşılayacak durumda olmamasıdır. Sigorta risk yönetiminin bir parçası ve bir risk transfer işlemidir. İşletmeler ve bireyler, üzerinde tutamayacakları riskleri sigortaya devrederler. Ancak, sigortaya devredilebilecek risklerin de bir sınırı ve limiti vardır.

Bunun farklı nedenleri var. Öncelikle zarar, sigortacıların teminat için uygun bir fiyat belirlemesini sağlamak için öngörülebilir ve modellenebilir olmalıdır. Ayrıca, etki alanı ve sınırı bilinebilmeli, ani ve beklenmedik olmalıdır. Eğer böyle olmasıydı, biz sigortacılar hiçbir zaman tüm kayıplarımızı karşılayacak kadar prim alamazdık, ki bu pandemiler için de geçerlidir.

Dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını işletmeleri ve dolayisiyla ekonomiyi çok sert bir şekilde vurdu; bu nedenle poliçe sahipleri, sigortacılarından, poliçede gerçekten teminat olup olmadığına bakılmaksızın mali kayıplarının bir kısmını telafi etmelerini istedi. Böylesine ani ve beklenmedik bir felaketten sonra sigortalıların bu talebini anormal karşılamamak gerekir. Ancak bir çoğu pandemi kaynaklı iş durması teminatının poliçelerde kapsam dışı olduğunu bilmiyordu ve maalesef onlar için kötü bir sürpriz oldu.

Bu durum, Covid-19 ve benzeri pandemi etkilerine karşı bir sigorta teminatı açığının olduğunu ortaya koydu. Çünkü, bu sözleşmelerin büyük çoğunluğu, maddi hasarlardan kaynaklanacak iş durması kayıplarını teminat altına aldığı için pandemi dolayısıyla oluşan finansal kayıplar kapsam dışında bırakılmıştı.

Standart sigorta poliçelerinde pandemi kapsamı bulunmadığından, bugün Covid-19 ve gelecekteki benzer pandemilerden kaynaklanan kayıpları kimin (ve nasıl) karşılaması gerektiği konusu hala sigortacılar, hükümetler ve sermaye piyasaları arasında tartışılmaktadır.

Bu arada, bazı sigortalılar pandemi ile bağlantılı risklere karsi teminat altına alındıkları için haklı olarak uğradıkları kayıpların tazmin edilmesini beklediler. Özellikle ABD`de ve son zamanlarda Güney Afrika’da gördüğümüz gibi, bazı işletmeler sigortacılara karşı savaşını mahkeme yoluyla çözüme kavuşturmayı başarsa da; karmaşanın çözülmesi için uzun vadeli politika ve stratejilerin geliştirilmesi gerektiği çok acık.

Sigorta veya Reasürans Şirketleri Tarafından Bildirilen Covid-19 Kayıp Raporları ve Rezervleri

Şirket	Covid-19 Hasar & Rezerv ($m)
Lloyd’s	4,955.5
Swiss Re	4,493
Munich Re	4,469
AXA	1,830
Hannover Re	1,631.3
Allianz	1,576
Berkshire Hathaway	1,401
Chubb	1,378
AIG	1,133
Insurance Australia Group (IAG)	884

Bu tablo, Covi-19 salgını ile ilgili olarak kamuya açık olarak bildirilen kayıpları, IBNR rezervlerini ve sigorta ve reasürans şirketlerinin tahminlerini göstermektedir. Veriler ilk olarak Hans-Joachim Guenther tarafından işletilen Zürih merkezli finansal hizmetler danışmanlığı PeriStrat LLC tarafından toplandı ve Haziran 2021 itibariyle güncellendi, güncel hasar toplamı 37.381 milyar ABD doları.

Bu tablo salgının sigorta sektörüne olan olumsuz etkilerini acıkça gözler önüne seriyor. Üstelik bu rakamlara henüz, özellikle doğal afetlerden kaynaklanacak muhtemel büyük kayıpların eklenmediğini de not etmek gerekiyor. Bu durum şirketlerin sadece pandemi kaynaklı degil, genel olarak iş durması teminatlarına bakış açılarını orta vadede olumsuz etkileyecek bir unsur olarak karşımıza çıkacak.

---

Covid-19 Hasar Talepleri Hangi Teminatlardan Kaynaklaniyor?

Covid-19 ile ilgili kayıplar farklı sekillerde geldiğinden, bu cevaplaması kolay bir soru değil. Çünkü birçok sigorta poliçesinin koşulları sigortacıya göre değişmekte ve hatta “standart” terimlere sahip wordingler bile farklı genişletmeler ile müşteriye ve/veya endüstriye bağlı olarak değiştirilmektedir. Bu nedenle, poliçelerdeki hüküm ve koşulların uzman kişiler tarafından gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi çok önemlidir.

Uluslararası sigorta hukukçularına göre, sigortacılar, özellikle aşağıdaki ürünler ve teminatlardan kaynaklanacak hasar talepleri ile karşılaştılar ve karsılaşabilirler:

---

Kapsamlı Genel Sorumluluk Sigortası (CGL)

Bu poliçe genellikle sigortalı tesislerde üçüncü şahıslara verilen bedensel yaralanma ve maddi hasarı kapsar. Bir sigortalı işletmenin, koronavirüse karşı alınacak tedbirlerin uygulanması konusunda makul özeni göstermeyerek bir misafire, müşteriye veya üçüncü tarafa zarar verdiği iddiası bir CGL poliçesi kapsamında olabilir. Tabi bedensel yaralanmanin meydana gelmiş olması kaydı ile…

---

İşçi Tazminat Sigortası (WC)

Bir sigortalının çalışanları tarafından yapılan bedensel yaralanma talepleri (üçüncü tarafların aksine) bir WC poliçesi kapsamında olabilir. Bununla birlikte, çoğu WC policesi, “sıradan hastalıkları” (genel halkın da maruz kaldığı hastalıklar) kapsamaz. Bir çalışanın, işyeri ile doğrudan nedensel bir bağlantı kurabilmesi durumunda bir istisna vardır. Ancak bunun; örneğin, işlerinin bir parçası olarak virüsle direk temas kuran ilk müdahale ekipleri, laboratuvar çalışanları vb. kisiler icin geçerli olabileceğini not etmek gerekir.

---

İş Durması Sigortası (BI)

İş durması (kar kaybi) sigortaları, genellikle yangın sigortasına ek olarak verilen bir teminattir. Ticari yangin sigorta poliçesi, belirli bir tehlikenin (örneğin yangın, fırtına, deprem vb.) neden olduğu doğrudan fiziksel kaybı veya bir mülke verilen hasarı karşılamaktadır. Ancak, iş durmasının tetiklenmesi icin, sigortalı tesislerdeki mülklerde “doğrudan fiziksel kayıp veya hasar” meydana gelmiş olması gerekir.

Geçmişte neyin doğrudan fiziksel kayıp veya zarar olduğu konusunda bazı tartışmalar olmuştur. Mahkemeler bu konuda ikiye bölünmüştü.

Yaklaşık 15 yıl önce, Kuş gribi korkusu nedeniyle, çoğu ABD sigortacısı bu sorunu çözmek için ticari yangin policelerine bir `teminat dışı` klozu ekledi. Bu kloz, ISO formu COP 01 40 07 06 “Virüs veya Bakteri Nedeniyle Kayıpları Hariç Tutma” ismiyle, özellikle bir virüsün neden olduğu kayıpların kapsamını hariç tutmak amaciyla oluşturuldu.

Bu teminat dışı klozu belirli bir poliçede mevcutsa, Covid-19`dan kaynaklanan iş durması teminatı sorununu çözecek gibi görünse de, bu sonucu değiştirebilecek birkaç faktör vardı. Öncelikle, bu teminat disi klozu tum poliçelerde yer almıyordu. Aslında, koronavirüs nedeniyle yasanan ilk iş durması tazminat taleplerinden birisi, poliçede herhangi bir virus istisna klozu olmaması nedeniyle yapıldı.

Ayrıca, sağlık ve konaklama sektörlerine yapilan bazı poliçelerde, sigortalı mallara doğrudan fiziksel zararlar verilmese bile bulaşıcı veya salgın hastalıkların neden olduğu kayıplar için açıkça sigorta teminatı sağlamaktadır.

---

Sivil Otoriteler Klozu

Policelerde yer alan `erisimin engellenmesi` veya `sivil otoriteler` klozu nedeniyle pek cok sigortali ticari isletme, isletmelerinin bagli olduklari otoriteler ve&veya hükümetler emriyle kapanmak zorunda kaldiklari icin, sigortacilarina tazminat taleplerinde bulundular. Cünkü kayıp, koronavirüsun direk etkisinden ziyade hükümetin eyleminden kaynaklanmaktaydi.

Sivil Otorite klozu, sigortalının malına yakın bir yerde diğer tesislere doğrudan fiziksel zarar verilmesi sonucu verilen bir sivil makam emri ile bir sigortalının malına erişimin engellendiği veya yasaklandığı durumlari kapsar. Icerik bazen farklilik gostermekle birlikte, bu klozun devreye girebilmesi icin yine `direk fiziki hasar ya da kayip` olmasi gerekmektedir. Dolayisiyla her policenin ayri bir `case` olarak degerlendirilmesi gerekmektedir.

Sigortalı, bir tesisin kapatıldığını veya mülkün sağlık endişeleri nedeniyle karantinaya alındığını tespit edebildiği ölçüde, tesisin veya diğer mülkün fiziksel kayıp veya hasara uğradığına dair daha güçlü bir argümana sahip olacaktır. Daha da önemlisi, ABD` deki Center for Disease Control and Prevention (CDC), virüsün yayılmasının ana sebebi oldugunu düşünmese de, bir kişinin üzerinde virüs olan bir yüzeye veya nesneye dokunarak ve daha sonra kendi ağzına, burnuna veya muhtemelen gözlerine dokunarak virüsü kapabileceği argumanini one surerek, bunun isletmenin dogrudan fiziksel hasarli sayilabilecegi kabulunun de onunu acti.

---

Çevre Kirliliği Açısından Sivil Otorite Klozunun Değerlendirilmesi

İş durması teminatı açısından, `maddi hasar` terimi her ne kadar mülke gelen `direk fiziksel hasarları` tanımlasa da, ABD`deki bir çok mahkeme kararında ilgili mülkün bulaşıcı virus, bakteri vb. nedenlerle kullanılamaz ve içinde yaşanılamaz hale gelmesi `fiziksel hasar` olarak kabul edildi.

Örnegin mahkemeye yansıyan bir olayda, bir evin kuyusundaki suda bulunan Coli Basili bakterisinin evde yasayanlarda fiziksel sağlık sorunlarına yol açtığı ve evde yasamayı mümkün kılmadığı için, hasarın bir fiziksel hasar olduğuna hükmedildi.

Başka bir mahkeme kararında da, bir işletmede meydana gelen amonyak gazi sızıntısı nedeniyle hava kirliliği yaşanması ve tesisin güvensiz ve icinde yasanmayacak durumda olması, ` yapısal olmayan direk fiziksel hasar` olarak tanımlandı.

Görüldüğü üzere, direk fiziksel hasar terimi o kadar geniş anlamda ve sigortacıların düşündüğünden farklı olarak kullanıldı ki, pek çok dava sigortalılar lehine sonuçlandı. Bu yüzden sivil otoriteler nedeniyle yasanan iş durması ve finansal kayıplar, bu klozun yer aldığı poliçelerde sigortacılar tarafından tazmin edildi.

---

Bağlı İş Durmasi Sigortası (CBI)

CBI (bagli is durmasi), genellikle kritik (ve planlanmış) bir tedarikçinin, police kapsaminda yer alan bir tehlike nedeniyle gerekli tedarigi sağlayamaması nedeniyle sigortalinin ugrayacagi kar kaybı için teminat sağlar. Covid-19 salgini nedeniyle dunyada pek cok endustride yasanan tedarik zinciri sikintilari, bu teminatin oldugu policelere sahip uluslararasi sirketlerin sigortacilarina cok sayida tazminat talebinde bulunmasina neden oldu. Tabi, burada da yine benzer tartismalarin yasandigini ve yasanacagini tahmin etmek zor degil. Hasarin `fiziksel maddi hasar` olmamasi nedeniyle, CBI da kapsam disinda kalacaktir. Ancak policede buna dair bir serh maddesi varsa ve policenin diger sart ve detaylarina bagli olarak, mahkemeye intikal eden durumlar sigortali lehine sonuclanabilecektir.

---

Politik Risk Sigortası

Bazı politik risk policeleri, hükümetin eylemlerinden veya düzenlemelerinden kaynaklanan iş durmasi için teminat saglamis olabilir. Tabi bu yalnızca sigortalinin koronavirüsten etkilenen bolgede mülkleri varsa geçerli olabilir.

---

D&O Sigortasi

D&O policeleri genellikle isletmenin ust yoneticilerinin görevlerini ihlal etmelerine karsi teminat saglar. Üçüncü bir taraf, bir şirketin yöneticilerine koronavirüsle ilgili güven verici görevlerini ihlal ettikleri için bir talepte bulunduysa, bir D&O policesi potansiyel olarak yanıt verebilir.

Fakat, diger urunlerde oldugu gibi burada da her police sartlarinin detaylica incelenmesi ve teminat alaninin net belirlenmesi gerekmektedir.

---

Deniz Nakliyat Sigortası

Deniz yoluyla taşınan malların teminati genellikle `open cargo” policesi ile sağlanır. Bu teminat genellikle malların zarar görmesi veya kaybolması, yani kargonun fiziksel hasar görmesi gibi “tüm riskler” içindir. Kargo teslimatının ertelendiği pazar kaybı gibi diğer fiziksel olmayan riskler genellikle hariç tutulur.

Bu nedenle, COVID-19 salgınından kaynaklanan teslimat gecikmesi nedeniyle kolay bozunabilir mallar zarar görmüşse, tipik nakliyat policesi fiziksel hasar talebine yanıt verecektir.

---

Sonuç ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Covid-19`un sigorta ve reasurans şirketlerini derinden sarstığı bir gercek. Neredeyse tüm sigortacılar, dogrudan ya da dolaylı olarak Covid-19 kaynaklı tazminat talepleriyle karşı karşıya kaldılar. Pandeminin basinda, pek cok poliçenin Covid-19 vb. salgın hastalıklara karşı koruma saglamadığı için sektörü fazla etkilemeyeceği, pek çok hasarın ödenmeyeceği düşünülüyor ve öngörülüyordu. Ancak zamanla hem poliçelerde kurgu ve anlatım eksiklikleri, hem de `direk fiziksel hasar` kavramının mahkemeler tarafından farklı yorumlanması nedeniyle ciddi tazminat talepleri ve dolayisiyla milyarlarca USD`lik hasar ödemeleri ve rezervleri ortaya çıktı. Bunun sektör için bir milat oldugunu düşünüyorum. Bundan sonra hem poliçelerdeki sartlar ve teminatlar cok daha anlaşılır ve açık olmak zorunda; hem de benzer öngörülemeyen olaylar icin sektör biraz daha kafa yorup poliçedeki teminat dışında bırakılması gereken riskleri daha net belirlemek durumunda.

Zaten, küresel ısınma nedeniyle her sene sayısı ve şiddeti artan doğal afetler, sektörün üzerindeki yükü de ciddi anlamda arttırmakta. Bunun üzerine, Covid-19 gibi bakteri, virus vb. kontrol edilemeyen pandemilerin ortaya çıkması, tüm sektörleri etkilediği gibi sigorta sektörüne de ciddi etkiler yapmakta.

Son olarak, Warren Buffet`ın bir sözu ile bitirmek istiyorum:

“İyi bir sigortacı (UW), bir işin büyüklüğünü ve prim hacmini dikkate almadan, gerçekten anladığı ve bu yüzden yazmak istediği riski yazmalıdır. Karlılık bu şekilde sağlanır.”

---

Kaynaklar;

Holland & Knight
rockfuscoconnelly.com
artemis.bm